АҚПАРАТТАРДЫ ҚОРҒАУДЫҢ КРИПТОГРАФИЯЛЫҚ ӘДІСІ

ӘОЖ 892.8:03

С.А. Молдаханова

№72 мектеп-лицейі

Қазақстан, Астана қаласы, msa-2009@mail.ru

АҚПАРАТТАРДЫ ҚОРҒАУДЫҢ КРИПТОГРАФИЯЛЫҚ ӘДІСІ

Ақпараттарды қорғау мәселесі оның оқылу жолымен анықтауға болады. Оның басқа тұлғалармен оқылуы адамдық сананы ежелгі уақыттан ақ оятты. Криптографияның тарихы – адамдық тілдің туысы болып табылады. Көбіне алдыңғы орынға қойылатыны, жазудың өзі криптографиялық жүйе болып табылады, қоғамның сенімінен шыққан, ескі қоғамда онымен тек таңдаулылыар ғана иелік еткен. Ежелгі египеттің қасиетті кітаптарында, үндістанда қолданылған деп аталады.

Криптографияның кең таралып жазылатыны криптография өзіндік білім болып нәтижеленеді. Бірінші криптожүйелер біздің эрамыздың басатлуынан бастап кездеседі. Осыны Цезарь өзінің жүйелік жазбаларында қолданғандығы баршаға мәлім болып табылды.

Криптографиялық жүйелердің күшті түрде дамуы екінші дүниежүзілік соғысы жылдарында болып есептеледі. Кейінгі кездерден бастап және осы күнге дейін есептеуіш құралдарының пайда болуы, криптографиялық әдістердің жылдам дамуымен құрылуына алып келді.

Ақпараттық жүйелерде криптографиялық әдістерді, пайдалану мәселесі неден туды,  ақпараттық жүйелердің актуалды түрде жұмыс істеуінің нәтижесінен туындаған, өйткені ақпараттарды басқаға беруде, өте күшті қорғаныс пен құпиялық қажет болды.

Бір жағынан қарайтын болсақ компьютерлік желілерді, кең қолданудан туындаған, жекелеп алғанда глобальды Интернет желілері болып табылады, сол арқылы ақпараттардың мемлекеттік көлемінің көбейуі,мемлекеттік әскери және комерциялық жеке мінездемелердің, басқа тұлғалардың желіге рұқсат алуына, кедергі қою жолы болып табылатындықтан.

Басқа жағынан алғанда, жаңа қуатты компьютерлердің пайда болуының әсерінен, желілік техналогиялалар және неирондық есептеулер, криптографиялық жүйенің дискритті мүмкіндігін тудырды,­ бұрынғы тәжірбиелерде  олар ондай болып саналмайтын және есептелінбе­ген болатын.

Ақпараттарды қорғаудың мәселесімен криптология (kryptos — қүпия, logos — ілім) айналысады.

Криптография — бұл ілім, хаттың немесе ақпараттың құпиялығын қамтамассыз ету жолы болып табылады

Криптология екі бағыттан тұрады — олар крип­то­гра­фия және крип­тоа­на­лиз болып табылады. Бұлардың бағыттары қарама-қарсы болып орналасқан.

Крип­то­гра­фия математикалық әдістерді іздеумен, және оларды зерттеумен ақпараттардың оқылуын, немесе бейнеленуін қамтамассыз етеді.

Криптоанализ сферасы – ақпараттардың шифырлану мумкіндігін кілтсіз ілімсіз ақ зерттейді.

Қазіргі заман криптологиясы өзінің құрамына байланысты – төрт ірі бөлімді кіргізеді:

1. Симметриялық криптожүйе.

2. Ашық кілтті криптожүйе.

3. Электронды қол қою жүйесі.

4. Кілттік басқару.

Криптологиялық әдісттерді қолданудың негізгі бағыттары – каналдық байланыстар арқылы, ақпараттардың жасырындығын (мысалы, электрондық почта арқылы) берілетін хаттың нақтылығын көрсететін және ақпараттардың сақталуын, (қүжаттар, мәліметтер базасы) олардың шифырланған түрінде  қамтамассыз етеді.

Ақпараттардағы қауіпсіздікті сақтау мәселесі өте күрделі мәселелердің бірі болып табылады. Сондықтан біздер осыған, өзіміз маман ретінде болғандықтан әрқайсысымыз жеткілікті дәрежеде ат салысуымуымыз қажет.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Защита компьютерный информации,  2000г . А. Анин

2. Прграммирование алгоритмов защиты и информации.Учебная пособие – М «Нолидж» 288стр.

3. Практическая криптография.Масслеников